साउन : शिवतत्व, शुद्ध जीवनशैली र सांस्कृतिक आत्मबोधको पवित्र महिना
✍️ भरत विक्रम ढकाल
श्रावण, नेपाली पात्रोअनुसार वर्षाको मध्य महिना । वर्षा मात्र होइन, भक्ति वर्षा, हरियाली वर्षा र आध्यात्मिक वर्षा पनि यही महिना हो । हिन्दू धर्ममा सावनलाई केवल तिथिहरूको गणना होइन, जीवनशैली परिवर्तनको अवसरका रूपमा लिइन्छ– विशेषतः भगवान् शिवको आराधनाका लागि ।
🔱 शिव पूजन किन गरिन्छ साउनमा ?
साउन महिना शिव–भक्ति र साधनाको महिना हो, जुन धार्मिक, पौराणिक र आध्यात्मिक रूपमा अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ :
- समुद्र मन्थनको विषपान : सृष्टिको रक्षा गर्न शिवले समुद्र मन्थनको विष पिएर नीलकण्ठ भए ।
- पार्वतीको तपस्या : शिवलाई पतिका रूपमा प्राप्त गर्न सावनमा पार्वतीले कठोर व्रत गरिन् ।
- शिवको योगी स्वरूप : शिवलाई ‘आदियोगी’ मानिन्छ – ध्यान र संयमको प्रतीक ।
🙏 साउन सोमबार व्रत र शिव–आराधना
- शिवलिङ्गमा जल, दूध, बेलपत्र, मह, घ्यू आदिले अभिषेक
- ‘ॐ नमः शिवाय’ मन्त्रजप, व्रत र संयम
- रुद्राभिषेक, लघुरुद्र र शिवपुराण पाठको विशेष महत्त्व
🍃 स्वास्थ्य र आयुर्वेद सन्देश : शरीरको विषहरण
✅ खाने : दूध, दही, फलफूल, बेलपात, साबुदाना, सिंघाडा
❌ नखाने : मासु, माछा, लसुन–प्याज, रक्सी, जंक फूड, मसलेदार खाना
🌸सांस्कृतिक र सामाजिक सौन्दर्य :
- हरियो चुरा, पोते, मेहन्दीको सिँगार
- साउने गीत, झुला, समूह भजन
- तीजको पूर्वतयारी, चेलीबेटीबीच मेलमिलाप
🧘 मनोवैज्ञानिक–आध्यात्मिक पक्ष :
- ध्यान, मौन, आत्मनिरीक्षण
- शिवमन्त्रको प्रभाव : मानसिक शान्ति र सकारात्मक ऊर्जा
← निष्कर्ष : साउन महिना जीवन–परिवर्तनको द्वार हो, धर्म, संस्कृति, स्वास्थ्य, योग र जीवनशैलीको संगम हो । शिव आराधनाले केवल पूजा होइन, जीवनमा अनुशासन, सादगी र शान्तिको सन्देश दिन्छ ।
ॐ नमः शिवाय
